Ομιλία ΥΠΕΞ Δ. Δρούτσα, σε Κοινή Συνεδρίαση Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας και Ειδικής Διαρκούς Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Ελληνικού Κοινοβουλίου (Αθήνα, 3.3.2011).
Αθήνα, 3 Μαρτίου 2011
Βασικά σημεία:
· Ένα πρωτοφανές κύμα λαϊκής αμφισβήτησης σαρώνει κυριολεκτικά τον Αραβικό κόσμο, κλονίζοντας καθεστώτα με μακρά παραμονή στην εξουσία. Τα ίδια που μέχρι πρότινος εμφανίζονταν απρόσβλητα. Δεν ξέρουμε ως πού θα φτάσει. Δεν ξέρουμε τί θα αφήσει πίσω του. Ξέρουμε όμως ότι η νέα κατάσταση πραγμάτων που θα διαμορφωθεί θα επηρεάσει άμεσα την Ελλάδα και το γεωπολιτικό της περιβάλλον.
· Η χώρα μας, που έχει στενές και ιστορικές σχέσεις με όλες τις χώρες της περιοχής, συμμετέχει ενεργά στη λήψη των αποφάσεων με γνώμονα την υποστήριξη των λαών που αγωνίζονται για το δικαίωμα σε ένα καλύτερο μέλλον. Τη λέξη αυτή επιτρέψτε μου να την τονίσω: υποστήριξη. Αυτός είναι ο βασικός οδηγός όλων των ενεργειών μας.
· [Για τη Λιβύη:] Παρακολουθούμε τις εξελίξεις λεπτό προς λεπτό, συντονίζουμε τις ενέργειές μας και προετοιμαζόμαστε για κάθε ενδεχόμενο, για κάθε δυνατή πρωτοβουλία που θα μπορέσει να βάλει τέλος μια ώρα αρχύτερα στη βία. Το ισχυρότερο όπλο σε αυτή την προσπάθεια είναι η ενότητα της Διεθνούς Κοινότητας. Θεματοφύλακας και εγγυητής της, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
· [Για τις εξελίξεις γενικότερα στο χώρο της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής:] Εμείς, ως χώρα δεν μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε όλα αυτά σαν να συμβαίνουν στην άλλη άκρη του κόσμου. Έχουμε και τις δικές μας, ιδιαίτερες ανησυχίες, τους ανθρώπους μας, τις παροικίες μας, τους εργαζόμενους από την Ελλάδα, τα μείζονα θρησκευτικά μας καθιδρύματα, την όλη ιστορική μας παρουσία στην περιοχή. Έχουμε επενδύσεις και οικονομικά συμφέροντα. Και για αυτό δεν μας επιτρέπεται να αδρανούμε.
· Είμαστε σε συνεχή επαφή με τους ηγέτες της περιοχής όλων των παρατάξεων και τους εταίρους και συμμάχους μας, και, όπου οι συνθήκες το επέτρεψαν, πρώτοι εμείς στείλαμε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όπως το Γενικό Γραμματέα του ΥΠΕΞ, Πρέσβη κ. Ζέπο, στην Αίγυπτο, για να έχουμε άμεση και σε βάθος ενημέρωση, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση διαμόρφωνε την πολιτική της.
· Στους κόλπους της Ε.Ε. διαμορφώνουμε ήδη ένα συνεκτικό σχέδιο ουσιαστικής συνδρομής των χωρών του Μεσογειακού Νότου, στην πορεία τους για την εδραίωση της δημοκρατίας.
· Πρέπει να υλοποιήσουμε ένα «ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ» που θα αγγίξει κάθε πτυχή της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής των χωρών της περιοχής.
· Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε δράσεις οικοδόμησης δημοκρατικών θεσμών και χρηστής διακυβέρνησης που θα απαντήσουν στα απαιτητικά και δίκαια αιτήματα της κοινωνίας των πολιτών.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:
Κυρίες και Κύριοι βουλευτές,
Τυνησία, Αίγυπτος, Λιβύη. Αλλά και άλλες χώρες της άμεσης γειτονιάς μας.
Ένα πρωτοφανές κύμα λαϊκής αμφισβήτησης σαρώνει κυριολεκτικά τον Αραβικό κόσμο, κλονίζοντας καθεστώτα με μακρά παραμονή στην εξουσία.
Τα ίδια που μέχρι πρότινος εμφανίζονταν απρόσβλητα.
Δεν ξέρουμε ως πού θα φτάσει. Δεν ξέρουμε τί θα αφήσει πίσω του.
Ξέρουμε όμως ότι η νέα κατάσταση πραγμάτων που θα διαμορφωθεί θα επηρεάσει άμεσα την Ελλάδα και το γεωπολιτικό της περιβάλλον.
Καθώς λοιπόν το τέλος αυτής της «αλληλουχίας» εξεγέρσεων και ανατροπών είναι δύσκολο να προβλεφθεί, η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανησυχία και προβληματισμό.
Η χώρα μας, που έχει στενές και ιστορικές σχέσεις με όλες τις χώρες της περιοχής, συμμετέχει ενεργά στη λήψη των αποφάσεων με γνώμονα την υποστήριξη των λαών που αγωνίζονται για το δικαίωμα σε ένα καλύτερο μέλλον.
Τη λέξη αυτή επιτρέψτε μου να την τονίσω: υποστήριξη.
Αυτός είναι ο βασικός οδηγός όλων των ενεργειών μας, όπως ελπίζω ότι θα έχω τη δυνατότητα να αναλύσω κατά τη συζήτησή μας.
Υποστήριξη σε μια πορεία που οι ίδιοι οι λαοί των χωρών της περιοχής αποφάσισαν να ξεκινήσουν.
Υποστήριξη στην κατεύθυνση που οι ίδιοι - και όχι άλλοι για λογαριασμό τους - θα επιλέξουν να πάρουν.
Κανείς δεν πρέπει να διανοηθεί ότι μπορεί ή πρέπει να χειραγωγήσει τα κινήματα αυτά.
Οφείλουν όλοι να σεβασθούν την κυριαρχία, την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα αυτών των χωρών.
Να σεβασθούν τους αγώνες για ελευθερία, δημοκρατία και κοινωνική αλλαγή.
Πώς όμως έχουν αυτή τη στιγμή οι εξελίξεις;
Στην Τυνησία η νέα κατάσταση προσπαθεί να βρει ένα σημείο ισορροπίας, αλλά με αργούς ρυθμούς.
Η απαίτηση των εξεγερθέντων για την απομάκρυνση κάθε κατάλοιπου του καθεστώτος Ben Ali και για την εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος είναι έντονη και επίμονη, με αποτέλεσμα συνεχείς ανατροπές.
Η νέα μεταβατική κυβέρνηση οφείλει να προετοιμάσει το έδαφος για τη διεξαγωγή εκλογών υπό συνθήκες πλήρους διαφάνειας και με σεβασμό στη λαϊκή βούληση.
Στην Αίγυπτο, της οποίας η περιφερειακή βαρύτητα είναι καταλυτική, η σταθεροποίηση φαίνεται να είναι κάπως πιο ομαλή.
Η διαδικασία της πολιτικής μετάβασης προχωράει, καθώς έχει ήδη προετοιμασθεί η πρόταση της ad hoc επιτροπής για τη συνταγματική μεταρρύθμιση, που θα επιτρέψει τη δημοκρατική συμμετοχή κομμάτων και υποψηφίων.
Το ανακοινωθέν χρονοδιάγραμμα φαίνεται να τηρείται.
Δεν είναι όμως ο χρόνος η κρίσιμη παράμετρος, αλλά το περιεχόμενο των αλλαγών και η εκπλήρωση των προϋποθέσεων για δίκαιες εκλογές.
Στη Λιβύη, το παλαιό καθεστώς δίνει αιματηρή μάχη οπισθοφυλακής.
Ο Πρωθυπουργός κι εγώ καταδικάσαμε απερίφραστα τη βία, τις ακρότητες και το σπαραγμό που επιφέρει στη χώρα του, τούτη ακόμη τη στιγμή που μιλάμε, το καθεστώς του Καντάφι.
Τον προτρέψαμε, μαζί με τη διεθνή κοινότητα, να τερματίσει άμεσα τη χρήση βίας και να εισακούσει τα κελεύσματα του λαού του για ένα καλύτερο μέλλον, συντασσόμενοι με την ομόφωνη απόφαση 1970 του ΣΑ των ΗΕ, η οποία επιβάλλει, μεταξύ άλλων, και κυρώσεις στο καθεστώς Καντάφι.
Μαζί με τους εταίρους μας είμαστε πρόθυμοι και έτοιμοι να σταθούμε αρωγοί στο λιβυκό λαό.
Παρακολουθούμε τις εξελίξεις λεπτό προς λεπτό, συντονίζουμε τις ενέργειές μας και προετοιμαζόμαστε για κάθε ενδεχόμενο, για κάθε δυνατή πρωτοβουλία που θα μπορέσει να βάλει τέλος μια ώρα αρχύτερα στη βία.
Το ισχυρότερο όπλο σε αυτή την προσπάθεια είναι η ενότητα της Διεθνούς Κοινότητας. Θεματοφύλακας και εγγυητής της, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Κυρίες και Κύριοι βουλευτές,
Είναι προφανές ότι οι μεταβατικές κυβερνήσεις λίγα μπορούν να κάνουν για να ικανοποιήσουν τα κοινωνικά αιτήματα των διαδηλωτών.
Γιατί ο ξεσηκωμός της νεολαίας του αραβικού κόσμου δεν έγινε μόνο για τη δημοκρατία, τα πολιτικά δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες.
Είναι σαφές ότι μετά την εγκαθίδρυση των δημοκρατικών θεσμών, οι επαναστάτες θα απαιτήσουν -ήδη το απαιτούν- αυτονόητα κοινωνικά δικαιώματα: δουλειά, κοινωνική προστασία, υγεία και παιδεία για όλους, με προοπτικές και ελπίδα για ένα ανθρώπινο αύριο.
Και εκεί, δηλαδή, σύντομα, θα ενταθεί το ενδιαφέρον για το τι μπορεί να κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση ως σύνολο, αλλά και το κάθε κράτος ξεχωριστά, για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση όχι μόνο της Τυνησίας ή της Αιγύπτου ή της Λιβύης, αλλά ολόκληρης της περιοχής, διότι τα αιτήματα είναι καθολικά και οριζόντια, όχι εντοπισμένα, και μας αφορούν όλους.
Οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουμε θα είναι τεράστιες, και αναφέρομαι εδώ στο σχεδόν βέβαιο μεταναστευτικό κύμα, στον κίνδυνο κατάρρευσης της ειρηνευτικής διαδικασίας της Μέσης Ανατολής, σε ενδεχόμενη άνοδο του ριζοσπαστικού Ισλάμ μέσα από τη χαραμάδα της δημοκρατικής μεταβολής και άλλα πολλά.
Εμείς, ως χώρα δεν μπορούμε να τα αντιμετωπίζουμε όλα αυτά σαν να συμβαίνουν στην άλλη άκρη του κόσμου.
Έχουμε και τις δικές μας, ιδιαίτερες ανησυχίες, τους ανθρώπους μας, τις παροικίες μας, τους εργαζόμενους από την Ελλάδα, τα μείζονα θρησκευτικά μας καθιδρύματα, την όλη ιστορική μας παρουσία στην περιοχή.
Έχουμε επενδύσεις και οικονομικά συμφέροντα.
Να μην ξεχνάμε ότι η οικονομική μας παρουσία στις τρεις χώρες που ανέφερα ξεπερνάει αρκετά, σε επενδεδυμένο κεφάλαιο, το ένα δις δολάρια.
Και για αυτό δεν μας επιτρέπεται να αδρανούμε.
Πρώτ’ απ’ όλα, πετύχαμε τον επαναπατρισμό των συμπατριωτών μας, περίπου διακοσίων από την Αίγυπτο και περισσότερων από τη Λιβύη, καθώς και αρκετών Κυπρίων πολιτών, μέσα από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες.
Όπως είπε και ο Δημήτρης Δόλλης, τον οποίο θέλω να συγχαρώ και να ευχαριστήσω και από αυτό το βήμα, «σταθήκαμε πολύ θαρραλέοι και πολύ τυχεροί».
Πολλές χώρες, εκτιμώντας όχι μόνο τη γεωγραφική μας θέση, αλλά και την τεχνογνωσία της Ελλάδας που έχει με επιτυχία δοκιμαστεί από παλιά, ζήτησαν τη συνδρομή μας για τη χρήση λιμανιών και αεροδρομίων ως κέντρων διαμετακόμισης των επαναπατριζόμενων συμπολιτών τους από τη Λιβύη.
Η ελληνική ναυτιλία για άλλη μια φορά έγινε γέφυρα σωτηρίας για χιλιάδες ανθρώπους.
Η επιτυχία της επιχείρησης αυτής, της πιο δύσκολης επιχείρησης εκκένωσης που έχει αναλάβει ποτέ το Υπουργείο Εξωτερικών, επιβεβαίωσε το ρόλο της Ελλάδας στην περιοχή ως πόλου σταθερότητας και σημείου αναφοράς.
Συνεργαστήκαμε στενά στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών και διμερώς για να συνδιαμορφώσουμε την κοινή μας στάση απέναντι στη νέα πραγματικότητα.
Είμαστε σε συνεχή επαφή με τους ηγέτες της περιοχής όλων των παρατάξεων και τους εταίρους και συμμάχους μας, και, όπου οι συνθήκες το επέτρεψαν, πρώτοι εμείς στείλαμε υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όπως το Γενικό Γραμματέα του ΥΠΕΞ, Πρέσβη κ. Ζέπο, στην Αίγυπτο, για να έχουμε άμεση και σε βάθος ενημέρωση, καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση διαμόρφωνε την πολιτική της.
Στους κόλπους της Ε.Ε. διαμορφώνουμε ήδη ένα συνεκτικό σχέδιο ουσιαστικής συνδρομής των χωρών του Μεσογειακού Νότου, στην πορεία τους για την εδραίωση της δημοκρατίας.
Σε αυτή τη λογική, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 4ης Φεβρουαρίου ανέθεσε στην ΥΕ/ΑΕ κα Ashton την προετοιμασία μιας δέσμης μέτρων για την ενίσχυση, κατ’ αρχήν της Αιγύπτου και της Τυνησίας, αλλά και την εύρεση τρόπων διασύνδεσης των υφιστάμενων πολιτικών της Ένωσης, δηλαδή της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας και της Ένωσης για τη Μεσόγειο.
Στις 21 Φεβρουαρίου οι 27 ηγέτες της Ένωσης έβαλαν τα θεμέλια για μια συνεκτική ευρωπαϊκή πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης.
Στις 11 Μαρτίου, ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έχει συγκαλέσει έκτακτη Σύνοδο Κορυφής.
Όπως είπα ήδη, η Ελλάδα συμμετέχει, ενεργά σε αυτή τη διαδικασία και έχει υποβάλει συγκεκριμένες προτάσεις μαζί με άλλα πέντε ευρωπαϊκά κράτη της Μεσογείου (Γαλλία, Ισπανία, Μάλτα, Κύπρος, Σλοβενία).
Επιτρέψτε μου να περιγράψω με αδρές γραμμές τα βασικά στοιχεία της προσέγγισής μας:
- Πρώτον, σφαιρική και συνολική προσέγγιση της καταστάσεως που έχει προκύψει στις νότιες ακτές της Μεσογείου για τη διαμόρφωση μιας νέας Εταιρικής Σχέσης(new partnership).
Στο πνεύμα αυτό θεωρούμε σημαντική την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών πολιτικών και χρηματοδοτικών εργαλείων και την επεξεργασία μιας ειδικής στρατηγικής για τη Μεσόγειο.
- Δεύτερον, θεωρούμε σκόπιμη την επανεξέταση των προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Πολιτική Γειτονίας.
Κύριος στόχος μας πρέπει να είναι πλέον η ενίσχυση δράσεων για την οικοδόμηση της Δημοκρατίας των γειτόνων μας του Νότου και για την ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών.
- Τρίτον, η προώθηση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης των νότιων εταίρων μας.
Και εδώ, οι προτεινόμενες ευρωπαϊκές δράσεις θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν τους τις προτεραιότητες και τα αιτήματα που έχουν θέσει οι ίδιοι οι λαοί της Νότιας Μεσογείου.
- Τέταρτον, για την υλοποίηση των στόχων που σας περιέγραψα πρέπει να υπάρξει και η αντίστοιχη αναπροσαρμογή των προβλεπόμενων χρηματοδοτικών εργαλείων.
Τα κεφάλαια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, για παράδειγμα, πρέπει και μπορούν να προσανατολιστούν και σε δράσεις στο Μεσογειακό Νότο ή διαφορετικά να δημιουργήσουμε μια Ευρωπαϊκή Τράπεζα για τη Μεσόγειο.
- Πέμπτον, η Ένωση για τη Μεσόγειο και το νεοσύστατο θεσμικό της όργανο, η Γραμματεία.
Μέσω αυτού του μηχανισμού μπορούμε να προωθήσουμε αναπτυξιακά προγράμματα σε καίριους τομείς (οικονομία, κοινωνία, περιβάλλον, παιδεία και μέσα μαζικής επικοινωνίας, κινητικότητα), συμπεριλαμβανομένου φυσικά και του τομέα της Ενέργειας, του οποίου η αρμοδιότητα από πλευράς Γραμματείας, υπενθυμίζω, ανήκει στη χώρα μας.
Πρέπει να σκεφτούμε σφαιρικά, δυναμικά, τολμηρά.
Πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.
Πρέπει να υλοποιήσουμε ένα «ευρωπαϊκό σχέδιο Μάρσαλ» που θα αγγίξει κάθε πτυχή της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής των χωρών της περιοχής.
Πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε δράσεις οικοδόμησης δημοκρατικών θεσμών και χρηστής διακυβέρνησης που θα απαντήσουν στα απαιτητικά και δίκαια αιτήματα της κοινωνίας των πολιτών.
Σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να αναφερθώ στην πρόταση του Πρωθυπουργού, μια πρόταση που αφορά τη δημιουργία ενός «Κέντρου Δημοκρατίας» στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα είναι η γενέτειρα της δημοκρατίας.
Αυτός είναι ένας ισχυρός συμβολισμός και μια ουσιαστική πολιτική κληρονομιά πάνω στην οποία μπορούμε να οικοδομήσουμε τη συμβολή μας στη διαδικασία μετάβασης των λαών της περιοχής στη δημοκρατία.
Η κεντρική ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένα φόρουμ το οποίο θα φέρει κοντά τους νέους και ανερχόμενους παράγοντες της πολιτικής σκηνής της περιοχής και τους ομολόγους τους στην ευρω-ατλαντική περιοχή και σε όλο τον κόσμο.
Ένα φόρουμ που θα δώσει την ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων για την ανάπτυξη της δημοκρατίας.
Και για να είμαι σαφής: κανείς δεν θέλει να «εμφυτεύσει» τη δημοκρατία δυτικού τύπου στις αραβικές χώρες.
Οι λαοί αυτοί πρέπει, το ξαναλέω, να βρουν μόνοι τους το δρόμο τους. Αλλιώς το πείραμα δεν θα πετύχει.
Για αυτό μιλάμε για φόρουμ, για ένα θεσμό διαλόγου, που θα βοηθήσει τους εταίρους μας στο νότο να οικοδομήσουν τη δική τους δημοκρατία, που θα σέβεται και θα προάγει τα θεμελιώδη, οικουμενικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Κυρίες και Κύριοι βουλευτές,
Ο ρόλος της Βουλής των Ελλήνων θα είναι καθοριστικός για την επιτυχία αυτού του εγχειρήματος.
Έχουμε μια ισχυρή, ανοικτή δημοκρατία και στα θεμέλιά της βρίσκεται ο ιερός θεσμός του Κοινοβουλίου μας.
Με τις διαφωνίες και τις αντιπαραθέσεις μας, αλλά και τη βαθειά πίστη στη Δημοκρατία που όλοι υπηρετούμε.
Καλώ κάθε έναν από εσάς να αγκαλιάσει αυτό το εγχείρημα και να το τιμήσει με τη συμμετοχή του, καθώς θα αναπτύσσεται η δράση του.
Σας καλώ να εμπλουτίσετε αυτή την προσπάθεια με τη εμπειρία και τις ιδέες σας.
Με τη δική σας προσφορά μπορείτε να συμβάλλετε αποφασιστικά ώστε ο δεσμός της Ελλάδας με τον Αραβικό κόσμο, το νέο Αραβικό κόσμο που αναδύεται, να γίνει ακόμα πιο βαθύς. Ακόμα πιο ισχυρός.
Η Ελλάδα έχει την αξιοπιστία να το κάνει αυτό.
Είναι μακροχρόνιος εταίρος και συνδέεται με παραδοσιακούς δεσμούς και σχέσεις αμοιβαίας κατανόησης και σεβασμού με τον αραβικό κόσμο.
Γνωρίζει τις ευαισθησίες και την υπερηφάνεια των λαών της περιοχής.
Η Ελλάδα έχει, τολμώ να πω και το πιστεύω ακράδαντα, μια αξιόπιστη φωνή στην περιοχή.
Είναι χρέος όλων μας, σε αυτές τις δύσκολες ώρες, να κάνουμε αυτή τη φωνή να ακουστεί πιο δυνατά από κάθε άλλη φορά.
Ευχαριστώ.
