Oμιλία του Υπουργού Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής
Αλληλεγγύης, Γιώργου Κατρούγκαλου στη Βουλή
στη συζήτηση επί των Προγραμματικών Δηλώσεων της Κυβέρνησης
Κυρίες και κύριοι βουλευτές το αντικείμενο του υπουργείου μου αποτελεί το βασικό πεδίο μάχης ανέκαθεν, ανάμεσα στις δυνάμεις του κεφαλαίου και της εργασίας.
Με ιδιαίτερη έμφαση μάλιστα τις τελευταίες τρείς δεκαετίες και την εμφάνιση της πιο επιθετικής ιδεολογίας των αγορών μετά τον 19ο αιώνα, το νεοφιλελευθερισμό.
Είναι πράγματι σαν να μαίνεται ένας παγκόσμιος πόλεμος κατά των φτωχών, της εργατικής τάξης, των μεσαίων στρωμάτων με αμφισβήτηση όλων των κατακτήσεων του 20ου αιώνα. Kαι είναι ένας πόλεμος, - όπως έχει δηλώσει γλαφυρά ο δεύτερος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο ο Warren Baffett - που κερδίζεται από τους υπερπλούσιους, από το ένα της χιλίοις ίσως, και από το ένα στο εκατομμύριο αυτών που νέμονται τον κοινωνικό πλούτο. Γιατί η αδυναμία να συντηρήσουμε το κράτος πρόνοιας που έκτισαν οι τρείς χρυσές μεταπολεμικές δεκαετίες δεν οφείλεται όπως προσπαθούν να μας πείσουν μόνο στις δυσμενείς δημογραφικές εξελίξεις αλλά κυρίως στο ότι έχουν απορρυθμιστεί οι μηχανισμοί αναδιανομής που είχαν συγκροτηθεί τότε και από το γεγονός ότι ειδικά στον τομέα της εργασίας απορρυθμίζεται όλο το προστατευτικό πλαίσιο εγγυήσεων και δικαιωμάτων που είχε κατακτήσει η εργατική τάξη με τους αγώνες της τους δύο τελευταίους αιώνες
Και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά από τη συνθήκη του Μάαστριχτ και μετά, φαίνεται σαν να κυριαρχεί σαν επίσημη οικονομική ιδεολογία ο νεοφιλελευθερισμός. Επομένως, η ανάγκη υπεράσπισης των εργατικών κατακτήσεων και του κοινωνικού κράτους που αποτελεί από μόνη της ένα πολιτικό καθήκον, δύσκολο στη σημερινή συγκυρία, γίνεται ακόμα δυσκολότερο ως καθήκον για μία χώρα όπως η Ελλάδα που βρίσκεται σε μνημόνιο. Διότι, κακά τα ψέματα, μολονότι προφανώς είναι πολύ ηπιότερης προσαρμογής από τα προηγούμενα, το μνημόνιο παραμένει βασικά ένα νεοφιλελεύθερο κείμενο. Εμείς όμως δεν έχουμε σκοπό όπως οι προηγούμενοι να νομοθετήσουμε δια αλληλογραφίας ούτε έχουμε σκοπό να διεκπεραιώνουμε ότι μας έρχεται απ’ έξω ακριβώς γιατί δεν είναι δική μας ιδεολογία ο νεοφιλελευθερισμός. Και ακριβώς γι αυτό το λόγο και διαπραγματευτήκαμε με τον τρόπο που διαπραγματευτήκαμε. Θα σας πω μετά αυτά που κερδίσαμε και έχουμε σκοπό να συνεχίσουμε στην προώθηση πολιτικών με αριστερό και κοινωνικό πρόσημο.
Θα σας μιλήσω γενικά για το εργασιακό, το θεσμικό και το ασφαλιστικό γιατί για τις επιμέρους προτάσεις μας, για τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης και την προστασία από την ανεργία θα μιλήσει η αναπληρώτρια υπουργός κ. Ράνια Αντωνοπούλου, για το δε συμπληρωματικό με αυτό που θα σας πω νέο σύστημα κοινωνικής προστασίας θα μιλήσει η αναπληρώτρια υπουργός κ. Θεανώ Φωτίου.
Στα εργασιακά, αντίθετα με το παρελθόν όπου υπήρχε μια συνολική προώθηση μιας ατζέντας απορρύθμισης και πλήρους ελαστικοποίησης των εργασιακών σχέσεων το νέο μνημόνιο προβλέπει απλώς ότι πρέπει να νομοθετήσουμε στον τομέα που μας ενδιαφέρει εμάς, την επαναφορά των συλλογικών ρυθμίσεων και στους τομείς που σπρώχνει η ατζέντα της άλλης πλευράς, το συνδικαλιστικό νόμο και τις ομαδικές απολύσεις σύμφωνα - λέει το μνημόνιο - με τις «καλές ευρωπαϊκές πρακτικές».
Είναι προφανές ότι εμείς όταν μιλάμε για καλές ευρωπαϊκές πρακτικές έχουμε στο μυαλό μας το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο. Είναι προφανές ότι πολλοί από τους εταίρους μας και ιδιαίτερα το ΔΝΤ έχουν την περίφημη ατζέντα της «συναίνεσης της Ουάσιγκτον» για συνεχή και πλήρη απορρύθμιση.
Εδώ φάνηκε κατά τη διάρκεια του εξαμήνου ότι δεν είναι δυνατόν να έχουμε μια κοινωνική Ελλάδα σε μια νεοφιλελεύθερη Ευρώπη και ότι η προσπάθεια να έχουμε ρυθμίσεις τέτοιες που θέλουμε εμείς στο εθνικό επίπεδο δεν μπορούν να είναι αποκομμένες από τις προσπάθειες που έχουμε για την αλλαγή του συσχετισμού δυνάμεων στην Ευρώπη.
Υπάρχουν αποτελέσματα σ’ αυτό το επίπεδο; Παρά τις δυσμενείς προβλέψεις αυτό το εξάμηνο της διαπραγμάτευσης, μολονότι δεν κατέληξε όπως θα θέλαμε, έδωσε ένα διαφορετικό παράδειγμα, εναλλακτικό στο κυρίαρχο της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας, της μοναδικής οικονομικής σκέψης.
Και βλέπουμε ήδη μακροπρόθεσμες αλλαγές στο συσχετισμό δύναμης κυρίως στα αριστερά της σοσιαλδημοκρατίας. Γιατί δεν θα ήταν δυνατή η εκλογή κάποιου σαν τον Τζέρεμυ Κόρμπιν στην ηγεσία του Εργατικού Κόμματος στο Ηνωμένο Βασίλειο αν η σοσιαλδημοκρατία και ειδικά η αριστερά της δεν ξανασκεφτόταν γενικά τις προοπτικές της πολιτικής της και δεν αντιλαμβανόταν ότι αν συνεχίσει την πλήρη ταύτιση με τις νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις θα είχε την τύχη του ΠΑΣΟΚ, δηλαδή πολύ κοντά στην εξαέρωση.
Ήδη χθες στη Σύνοδο Υπουργών Εργασίας στο Λουξεμβούργο μαζί με την Λουξεμβουργιανή Προεδρία προωθήσαμε τη θεσμική πρόταση να υπάρχει ένα Eurogroup των Υπουργών Εργασίας, παράλληλα με το Eurogroup των Υπουργών Οικονομικών, που αυτό θα εξετάσει όλες τις αλλαγές τις σχετικές με την προστασία των εργασιακών σχέσεων και του κοινωνικού συστήματος προστασίας.
Γιατί αντιλαμβάνεστε θα είναι παραλογισμός το Eurogroup των Υπουργών Οικονομικών, όπως γίνεται μέχρι σήμερα, να αξιολογήσει αν εμείς με τις προτάσεις μας θα τηρήσουμε τις καλές ευρωπαϊκές πρακτικές στον τομέα της εργασίας. Και αυτή η πρόταση υποστηρίχτηκε και από τους υπουργούς Εργασίας της Γαλλίας και από τον υπουργό Εργασίας Γερμανίας.
Προφανώς τίποτα δεν είναι δεδομένο, καθώς πρόκειται για μία σύγκρουση που στο εσωτερικό επίπεδο καθορίζεται από τη μάχη μεταξύ των δυνάμεων του κεφαλαίου και της εργασίας και σε διεθνές επίπεδο από έναν συσχετισμό δύναμης, που είναι προφανώς αρνητικός. Οι ρηγματώσεις όμως που υπάρχουν και που δημιούργησε η δική μας στάση όλη την προηγούμενη περίοδο, είναι ακριβώς αυτές που αξιοποιούμε ώστε να κάνουμε ότι είναι θετικότερο για τις προτάσεις μας. Και προσπαθούμε, προσπαθούμε…
(Απάντηση σε βουλευτή για τα επεισόδια στην Air France: Η Air France είναι πραγματικά περίπτωση τέτοια όπου τα μέτρα που διαλύουν τον κοινωνικό ιστό βρίσκουν αντίσταση από την πλευρά των εργαζομένων. Εμείς θέλουμε να είμαστε από αυτή την πλευρά, της εργασίας).
Αυτό λοιπόν που λέω, είναι ότι εμείς λέμε στην Ευρώπη ότι ο καθορισμός του τί είναι καλή ευρωπαϊκή πρακτική δεν αφορά μόνο την Ελλάδα. Ό,τι αποφασίσουμε ότι θα ισχύσει σήμερα στον τομέα αυτό μεθαύριο θα γίνει στη Ρώμη και στη Μαδρίτη και σε λίγο καιρό και στο Παρίσι.
Η Ελλάδα λοιπόν είναι ο καθρέπτης του μέλλοντος της Ευρώπης στο εργασιακό ζήτημα. Γι αυτό αν θα πάει στην κατεύθυνση που θέλουμε εμείς ή στην κατεύθυνση που θέλουν οι δυνάμεις του κεφαλαίου είναι κυρίως το στοίχημα που θα παιχτεί εδώ.
Για όσους μας κατηγορούν για μικρομεγαλισμό, ότι πιστεύουμε ότι θα αλλάξουμε την Ευρώπη από αυτή τη μικρή γωνιά της ηπείρου, να έχουν στο μυαλό τους ότι εμείς απλώς ανταποκρινόμαστε σε μια αντικειμενική τάση στην Ευρώπη ακριβώς γιατί οι κοινωνικές ανισότητες αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο μεγαλύτερο σημείο έκτασης από το 1929 και όχι μόνον οι κοινωνίες δυστυχούν αλλά και οι οικονομίες καταρρέουν υπό το κράτος αυτής της μοναδικής, νεοφιλελεύθερης σκέψης.
Για αυτό το σκοπό λοιπόν αύριο έχω συνάντηση με το γενικό διευθυντή της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που πετύχαμε στο μνημόνιο να έχει τη γενική εποπτεία επί της διαπραγμάτευσης, για το πώς θα ενσωματωθούν στο ελληνικό νομικό σύστημα αυτές οι περίφημες πρακτικές. Τη δε Δευτέρα έχω προσκληθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Επιτροπή Απασχόλησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για να παρουσιάσω τις απόψεις μας εκεί, ακριβώς γιατί δεν θέλουμε να είναι διμερές πια το ζήτημα της διαπραγμάτευσης -ανάμεσα σε εμάς και τους δανειστές- αλλά να έχει την ευρωπαϊκή διάσταση που του αξίζει.
Και πριν περάσω στο ασφαλιστικό, μια μικρή παρένθεση. Άκουσα με προσοχή και σεβασμό όπως πάντα την ομιλία της κυρίας Παπαρήγα. Ορθά απεικόνισε με τη λέξη «τρομοκρατία» αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο χώρο δουλειάς. Η απορρύθμιση, η κρίση ακόμα και ο φόβος ότι οι σημερινοί εργαζόμενοι μπορούν να βρουν αύριο το βούρκο της ανεργίας μπροστά τους έχει δημιουργήσει φόβο. Αυτό το φόβο όσο μπορούμε θέλουμε να τον αντιμετωπίσουμε μέσω των μηχανισμών ελέγχου που έχουμε κυρίως μέσω του ΣΕΠΕ. Και καλώ και το δικό σας το κόμμα που είναι σε αυτούς τους αγώνες μπροστά παρά τις διαφορές τις προφανείς που έχουμε ως προς τα άλλα γενικότερα ζητήματα να μας βοηθήσει να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο της πλήρους εργασιακής ζούγκλας.
Το Ασφαλιστικό. Εδώ είναι ένα ζήτημα όπου δεν πρόκειται να επιδιώξουμε την επαναφορά στην ευρωπαϊκή κανονικότητα με την έννοια του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου ακριβώς γιατί το σύστημα μας και πριν από το 2010 ήταν ένα κατακερματισμένο σύστημα πολύ άνισο αντανακλώντας πελατειακές πρακτικές του παρελθόντος που δεν παρείχε επαρκή προστασία και βασιζόταν σε πολλούς άνισους κανόνες.
Ακόμα και μετά τις περίφημες ενοποιήσεις, ουσιαστικά στο κέλυφος του ΙΚΑ συσσωρεύονταν προηγούμενοι ασφαλιστικοί οργανισμοί κρατώντας όμως τους δικούς τους κανόνες υπολογισμού εισφορών και παροχών. Πάρτε υπόψη σε όλα αυτά την πλήρη διάλυση της οικονομικής βάσης των ταμείων που έφερε η κρίση σε συνδυασμό με την αντιασφαλιστική νομοθεσία του 2010 που στην πραγματικότητα επιδεινώνει την κατάσταση…
Έχουμε επομένως ένα σύστημα του οποίου η αρχιτεκτονική χρειάζεται άμεση θεσμική αλλαγή και του οποίου οι πόροι δεν είναι δεδομένοι, καθώς έχει καταστεί πλήρως μη βιώσιμο ως αποτέλεσμα αφενός όπως είπα της μεγάλης ανεργίας που υπονομεύει την εισπρακτική βάση του συστήματος, αφού προφανώς οι άνεργοι δεν μπορούν να καταθέσουν εισφορές σε συνδυασμό με την κακή διαχείριση που οδήγησε στον εξανεμισμό των αποθεματικών των ταμείων με τελευταίο επεισόδιο πράγματι την καταλήστευση τους από το PSI. Άκουσα με προσοχή τον κύριο Βενιζέλο να επιχειρηματολογεί και επειδή τον είχα ακούσει και σε ανάλογες περιπτώσεις είχα ζητήσει από το ΙΚΑ να μου δώσει τα επίσημα στοιχεία.
Σύμφωνα λοιπόν με τους υπολογισμούς της οικονομικής του υπηρεσίας το 80% των κινητών αξιών του ΙΚΑ το οποίο είχε επενδυθεί σε τίτλους του ελληνικού δημοσίου εξανεμίστηκε εξ αιτίας του PSI. Που ναι μεν δεν αποτελεί την βασική αιτία της οικονομικής κακοδαιμονίας του ΙΚΑ και των άλλων ταμείων αποτέλεσε όμως την τελευταία σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.
Οι δε αντίθετοι ισχυρισμοί του κ. Βενιζέλου που αντιπαραβάλει στην απομείωση του ενεργητικού του ΙΚΑ εξ αιτίας του PSI, τη χρηματοδότηση που είχε από τον κρατικό προϋπολογισμό δεν αποτελεί απάντηση στο επιχείρημα της καταλήστευσης, γιατί ακριβώς η χρηματοδότηση του ΙΚΑ από τον κρατικό υπολογισμό όπως και των άλλων ταμείων είναι μία από τις κατακτήσεις της εργατικής τάξης ήδη από τη δεκαετία του ’90 μέσω της επισημοποίησης της τριμερούς χρηματοδότησης.
Τι έχουμε σκοπό να κάνουμε στο ασφαλιστικό. Έχουμε δεσμεύσεις από το μνημόνιο τις οποίες θα επιδιώξουμε να εξουδετερώσουμε μέσω της γενικής μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό το ζήτησα κατά τη διαπραγμάτευση και το πετύχαμε, δηλαδή σε αντικατάσταση συγκεκριμένων δεσμεύσεων που δεν θέλουμε να φέρουμε σε πέρας γιατί είναι αντίθετες με την ιδεολογία μας και την ωφέλεια του ασφαλιστικού συστήματος, όπως είναι η εφαρμογή της αντιασφαλιστικής νομοθεσίας του 2010, όπως επιδεινώθηκε από το δεύτερο μνημόνιο, όπως είναι η επιβολή ρήτρας μηδενικού ελλείμματος, όπως είναι η απομείωση των κατώτατων συντάξεων και του ΕΚΑΣ. Ζητήσαμε, λοιποόν, και συμπεριλήφθηκε στο μνημόνιο ως δυνατότητα, ως γενικό εναλλακτικό ισοδύναμο, η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος.
Αυτή θα φέρουμε στη Βουλή τον Νοέμβριο με σκοπό να έχουμε εφαρμογή ενιαίων και ομοιόμορφων κανόνων στον Δημόσιο και στον Ιδιωτικό τομέα, τέτοιων που θα αποκαθιστούν τη δικαιοσύνη στο εσωτερικό του συστήματος και τη βιωσιμότητα ώστε να μην υπάρχουν συντάξεις φιλοδωρήματα αλλά και οι νυν εργαζόμενοι να μπορούν να πάρουν συντάξεις. Και θέλω να σας διαβεβαιώσω ότι μετά το πόρισμα της επιτροπής για το ασφαλιστικό που θα κατατεθεί την ερχόμενη εβδομάδα θα υπάρχει δυνατότητα ενός ευρύτατου δημόσιου διαλόγου ώστε οι γενικές κατευθύνσεις αυτές να μπορέσουν να εξειδικευτούν. Και αυτό θα είναι και η απάντηση μας στις μνημονιακές υποχρεώσεις αλλά κυρίως σε μια αδήριτη ανάγκη που υπάρχει τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες για να έχουμε ένα ασφαλιστικό σύστημα το οποίο θα είναι δίκαιο και αποτελεσματικό. Δεν θα επιβάλουμε οριζόντιες μειώσεις. Η αναγκαία από το μνημόνιο δημοσιονομική προσαρμογή θα γίνει μέσω της νέας αρχιτεκτονικής του συστήματος. Και θα εξασφαλίσουμε τον αναδιανεμητικό χαρακτήρα, με προστασία των μικρών συντάξεων και τώρα και στο μέλλον.
Ενδιάμεσα θα υπάρχει ένα νομοσχέδιο που θα έχει ρυθμίσεις κοινωνικοασφαλιστικές που δεν είναι αυτό που σας λέω. Αυτό αφορά προαπαιτούμενες δράσεις κυρίως για ανάκληση ρυθμίσεων θετικών του 4331/2015. Αυτό ήταν από τα προαπαιτούμενα που δεν μπορέσαμε να αποφύγουμε και πρέπει να ενημερώσουμε και το σώμα και τον ελληνικό λαό ότι αυτή τη δυσμενή εξέλιξη της ανάκλησης θετικών ρυθμίσεων θα επιδιώξουμε να την εξουδετερώσουμε ακριβώς μέσω της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης.
Τέλος πρέπει με αισιοδοξία να δούμε τις προκλήσεις που είναι μπροστά μας ακριβώς επειδή η κατάσταση είναι τόσο δύσκολη. Μεταρρυθμίσεις που ήταν υπερώριμες όλο το προηγούμενο διάστημα τώρα μπορούν να γίνουν εφικτές. Δύο είναι οι προϋποθέσεις: Να στηριχτούμε στο μαζικό κίνημα ώστε να υπερασπίσουμε τις κατακτήσεις του παρελθόντος. Και να προσπαθήσουμε να αλλάξουμε όσο είναι δυνατό το διεθνή και ειδικά τον ευρωπαϊκό συσχετισμό δύναμης.
