Πριν από 8 μήνες από αυτό το βήμα, στις προγραμματικές δηλώσεις της πρώτης κυβέρνησης με κορμό την Αριστερά, είχα την τιμή να μιλήσω για την ανθρωπιστική κρίση. Την ανθρωπιστική κρίση τη δημιούργησε η πολιτική της ύφεσης, της λιτότητας, των περικοπών που επέβαλαν οι δανειστές με τα μνημόνια. Επί πέντε χρόνια δανειστές και κυβερνήσεις ΝΔ-ΠΑΣΟΚ αρνούνταν πεισματικά να παραδεχτούν την ύπαρξή της.
Λέγαμε τον Φεβρουάριο:
«Τι σημαίνει ανθρωπιστική κρίση; Με βάση διεθνείς ορισμούς σημαίνει ότι μεγάλα τμήματα του πληθυσμού στερούνται τα βασικά αγαθά: Τροφή, στέγαση, ενέργεια, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εκπαίδευση, μετακίνηση».
Λέγαμε τότε:
«Αυτοί οι άνθρωποι δεν ζητούν ελεημοσύνη και συσσίτια. Δουλειά ζητούν.»
Και αυτός είναι ο σκοπός της πολιτικής μας: να επανενταχθούν τα θύματα της ανθρωπιστικής κρίσης ενεργά στην κοινωνία και στην εργασία.
Όμως μέχρι τότε δεν θα αφήσουμε τα θύματα της κρίσης αβοήθητα στην τύχη τους. Είναι θύματα ενός ακήρυχτου πολέμου, απαιτούν σεβασμό και αξιοπρέπεια, όπως όλα τα θύματα πολέμου.
Γι’ αυτό φέραμε τον νόμο 4320/2015 που ψηφίστηκε ομόφωνα. Αλλά τι ειρωνεία! Από τους δανειστές θεωρήθηκε «μονομερής ενέργεια» και από την αντιπολίτευση «μπάλωμα» και «ψίχουλα».
Ο νόμος εφαρμόστηκε σε χρόνο ρεκόρ με ενιαία κριτήρια και αδιάβλητες πανελλαδικές ηλεκτρονικές διαδικασίες. Οδηγός μας ήταν το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης. Έμπνευση και κινητήρια δύναμη ήταν η εμπειρία, η γνώση και η ελπίδα που έφεραν οι εκατοντάδες άτυπες δομές αλληλεγγύης που δημιούργησε ο λαός μας – μοναδικό φαινόμενο σε όλη την Ευρώπη – με σύνθημα «Κανείς μόνος του στην κρίση!».
Για την εφαρμογή του νόμου διατέθηκαν 200 εκατομμύρια για 9 μήνες. Ήταν και είναι μια πρώτη ανάσα οι 145.300 κάρτες αλληλεγγύης που αντιστοιχούν σε 350.000 συμπολίτες μας και πιστώνονται από 70 έως 220 € ανα μήνα, ήταν μια ανάσα για τα 89.288 νοικοκυριά που αντιστοιχούν σε 212.000 ανθρώπους και παίρνουν 300 ΚW δωρεάν ρεύμα τον μήνα, ή το επίδομα ενοικίου σε 30.575 νοικοκυριά δηλαδή σε 85.000 ανθρώπους που παίρνουν 70 έως 220 €. Σε όλους όσους το ζήτησαν επανασυνδέθηκε δωρεάν το ρεύμα.
Το νόμο για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης θα τον συνεχίσουμε και το 2016 και θα τον διευρύνουμε με δύο τρόπους
α) με μεγαλύτερο αριθμό ωφελουμένων και
β) με διεύρυνση των παροχών δηλαδή :
1) θα εκδώσουμε για όλη την επικράτεια την κάρτα μετακίνησης ανέργων και
2) θα ενεργοποιήσουμε την κάρτα υγείας ανασφάλιστων που θα δοθεί μέσα στο 2015.
Ήδη εγγράψαμε τα ανάλογα κονδύλια στον προϋπολογισμό του 2016.
Συχνά η αντιπολίτευση αντιπαρέθετε στο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης το λεγόμενο «κοινωνικό μέρισμα» της κυβέρνησης ΝΔ-ΠΑΣΟΚ. Ποια είναι η διαφορά; Η διαφορά είναι ότι η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ διέθεσε 500 εκατομμύρια οριζόντια χωρίς στόχευση και εξειδίκευση αναγκών. Οι δικαιούχοι πήραν άπαξ 500 ευρώ και μετά αφέθηκαν στο έλεος του Θεού.
Με 200 εκατομμύρια η κυβέρνησή μας δημιούργησε ένα δίχτυ προστασίας – όχι επαρκές βέβαια, αλλά με διάρκεια 9 μηνών και με διαφορετικά χαρακτηριστικά. Περιλαμβάνει στοχευμένες και συνεχείς παροχές σε είδος, που παράλληλα ενισχύουν τις τοπικές αγορές (με την κάρτα αλληλεγγύης) και την κοινωνική συνοχή (με τον τρόπο επιδότησης του ενοικίου).
Αυτό θεωρούμε ότι είναι πολιτική κοινωνικής αλληλεγγύης με χρηστή και αποδοτική διαχείριση δημόσιων πόρων. Το άλλο είναι η διασπάθιση δημόσιου χρήματος με στιγμιαίους προπαγανδιστικούς σκοπούς.
Η κυβέρνησή μας μέσα από δύο πανελλαδικές ηλεκτρονικές καταγραφές με ενιαία εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια έχει το (θλιβερό είναι αλήθεια) προνόμιο να μπορεί να καταρτίσει τον χάρτη της φτώχειας στη χώρα μας. Το επισιτιστικό πρόβλημα βρίσκεται στο κέντρο της ανθρωπιστικής κρίσης.
Η τεράστια απήχηση της κάρτας σίτισης-αλληλεγγύης το αποδεικνύει. Οι επόμενες κινήσεις μας αφορούν αυτό το πρόβλημα.
Γιατί εμείς δεν πρόκειται να συμφιλιωθούμε με την πείνα.
Από τις πρώτες μας ενέργειες ήταν παράλληλα με την κάρτα σίτισης-αλληλεγγύης να ενεργοποιήσουμε το ευρωπαϊκό ταμείο απόρων του ΤΕΒΑ με συνολικό προϋπολογισμό 330 εκατ. ευρώ για επτά χρόνια. Από αυτά θα χρησιμοποιήσουμε άμεσα 135 εκατ. για το 2015 και 2016.
Το ΤΕΒΑ μας πρόσφερε ένα σημαντικό εργαλείο ανά νομό: τις κοινωνικές συμπράξεις. Εγκρίναμε 57 κοινωνικές συμπράξεις στις οποίες συμμετέχουν Περιφέρειες, Δήμοι, Εκκλησία, ΜΚΟ, ΝΠΙΔ (Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου) και ΝΠΔΔ (Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου). Συμμετέχουν ακόμα και οι άτυπες δομές κοινωνικής αλληλεγγύης, για να μπολιάσουν τις κοινωνικές συμπράξεις με την εμπειρία τους, την ορμή τους και το πνεύμα συμμετοχής, ελέγχου και δημοκρατίας που ανέπτυξαν μέσα στην κρίση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει παροχές σε τρόφιμα, είδη γενικής καθαριότητας και προσωπικής υγιεινής, αλλά και κρίσιμες υπηρεσίες νομικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης, καθώς και κοινωνικά φροντιστήρια.
Στο ΤΕΒΑ δοκιμάσαμε δύο νέες πρακτικές:
1ον Περιλάβαμε στα τρόφιμα και φρέσκα προϊόντα (νωπά κρέατα, φρούτα και λαχανικά).
2ον Οι πρώτες προμήθειες ύψους 30 εκατομμυρίων έγιναν από το υπουργείο μας και τη Γενική Γραμματεία Εμπορίου. Ενώ για τα υπόλοιπα 105 εκ. του έτους 2016, οι προμήθειες θα γίνουν από τις κοινωνικές συμπράξεις με βάση τις αρχικές προδιαγραφές, προκειμένου να τονωθούν σημαντικά οι τοπικές αγορές.
1ον Η τροφή είναι πολύτιμη για να θάβεται ή να πετιέται. Εκδώσαμε κοινή υπουργική απόφαση με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης για τα αδιάθετα οπωροκηπευτικά και το 17% της αγροτικής παραγωγής που θάβεται να κατευθύνεται στις 57 συμπράξεις, οι οποίες θα τις διαθέτουν στα θύματα της κρίσης, σε ιδρύματα, σε συσσίτια κλπ.
2ον Θα προωθήσουμε άμεσα νομοθετικές ρυθμίσεις χωρίς πληθυσμιακούς περιορισμούς για τις «αγορές χωρίς μεσάζοντες» και για τη διάθεση προϊόντων που μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια από μεγάλες αλυσίδες εμπορίας τροφίμων στις κοινωνικές συμπράξεις.
3ον Κεντρική μας δράση για την αντιμετώπιση της παιδικής φτώχειας είναι η εισαγωγή των σχολικών γευμάτων στα δημοτικά σχολεία της χώρας, κατά προτεραιότητα με βάση τον χάρτη της φτώχειας. Το πρόγραμμα θα ξεκινήσει το πρώτο τρίμηνο του 2016 με υγιεινό κολατσιό στα δημοτικά σχολεία των μεγάλων αστικών κέντρων, και θα διευρυνθεί με σχολικά γεύματα σε επιλεγμένες περιοχές για όλα τα παιδιά των Δημοτικών.
Για αυτό το σκοπό συνδυάζουμε κονδύλια του ΤΕΒΑ και δημιουργούμε ειδικό λογαριασμό για τη συγκέντρωση καταθέσεων σε Ελλάδα και εξωτερικό. Αυτός ο λογαριασμός ξεκινάει με «προίκα» από συστημικές τράπεζες και την ΓΕΝΟΠ-ΔΕΗ. Οδηγός μας, αυτό που ξεκίνησαν οι εμπνευσμένοι εκπαιδευτικοί των σχολείων της Γκράβας με απλό τρόπο, με φαντασία και αγάπη. Αυτούς θα μιμηθούμε.
Στην Ελλάδα πρέπει όλοι μαζί να σταματήσουμε τον υποσιτισμό των παιδιών.
Το σχολικό γεύμα όμως δεν είναι μόνο για τη σημερινή περίοδο της επισιτιστικής κρίσης: όταν γενικευθεί, θα αποτελέσει συστατικό στοιχείο του νέου σχολείου. Ένας θεσμός που εισάγει νέα ήθη, μια νέα κουλτούρα συμβίωσης.
Θα επιδιώξουμε ακόμα σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού η Κάρτα Αλληλεγγύης να αποτελέσει και ταυτότητα εισόδου σε χώρους πολιτισμού, ώστε οι κάτοχοί της να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε πολιτισμικά αγαθά. Σας τα είπε και ο Υπουργός Πολιτισμού.
Όλες τις δράσεις μας θέλουμε να τις επικοινωνούμε στους συμπολίτες μας με την ίδρυση ενός κέντρου εξυπηρέτησης πολιτών στο υπουργείο μας.
Εμείς θεωρούμε ότι η κοινωνική περιθωριοποίηση και η καταπολέμησή της είναι ευθύνη της κοινωνίας και του κράτους και όχι εξατομικευμένη ευθύνη κάθε ατόμου. Η κοινωνία και η πολιτεία είναι υπεύθυνες για ένα σύστημα κοινωνικής αλληλεγγύης που θα στηρίζει όλους και όλες στις δύσκολες καμπές της ζωής τους και θα υποβοηθάει τις προσπάθειες για επανένταξη και μάλιστα μεροληπτικά προς όφελος των οικονομικά αδύναμων.
Κύριοι και Κύριες βουλευτές η κοινωνική προστασία στην Ελλάδα αφορά τα παιδιά (εγκαταλελειμμένα, ορφανά, κακοποιημένα ή με ανίατες αρρώστιες), τα άτομα με αναπηρία (ΑΜΕΑ), τους ηλικιωμένους, τους αστέγους, τους εξαρτημένους από ναρκωτικές ουσίες ή αλκοόλ, τους Ρομά και, βέβαια, τους απόρους, οι οποίοι πολλαπλασιάστηκαν με εφιαλτικούς ρυθμούς την τελευταία 5ετία. Στην Ελλάδα η κοινωνική προστασία έχει δομηθεί αποκλειστικά πάνω στο δίπολο, ιδρυματική και επιδοματική πολιτική. Ιδρύματα με καθεστώς δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), η εκκλησία και διάφορες φιλανθρωπικές ενώσεις δρουν παράλληλα χωρίς κοινούς κανόνες, χωρίς ενιαίο νομοθετικό πλαίσιο και δημόσιο έλεγχο, χωρίς συντονισμό και συνέργια.
Σήμερα ιδρύματα με τεράστιες περιουσίες καταρρέουν, οι εργαζόμενοι παραμένουν απλήρωτοι και οι υπηρεσίες που αυτό το σύστημα προσέφερε βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού.
Είχαμε εξαγγείλει τον Φεβρουάριο ότι επεξεργαζόμαστε το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης, ένα ΕΣΥ στο χώρο της κοινωνικής προστασίας λέγαμε τότε, που θα θεσμοθετηθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Ένα σύστημα ανθρωποκεντρικό, χωρίς τις στρεβλώσεις του παρελθόντος, με αυτονομία και δημόσιο έλεγχο, το οποίο θα θεσμοθετηθεί με νόμο πλαίσιο.
Ο νόμος - πλαίσιο θα θεσπίζει κανόνες πιστοποίησης, αδειοδότησης, λειτουργίας και διαρκούς αξιολόγησης όλων των δημόσιων, κοινωνικών και ιδιωτικών φορέων κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης και θα καθορίζει τις αρμοδιότητες των Δήμων, των Περιφερειών και της Κυβέρνησης.
Το ΕΣΚΑ θα είναι δομημένο σε τρεις λειτουργικές βαθμίδες:
· Πρωτοβάθμια, στην οποία εντάσσονται όλες οι υφιστάμενες δομές κοινωνικής προστασίας (δομές φτώχειας, βοήθεια στο σπίτι, ΚΗΦΗ, ΚΗΦΑΜΕΑ, δομές για εξαρτημένους ανθρώπους κ.λπ),
· Δευτεροβάθμια στην οποία εντάσσονται τα Ιδρύματα,
· Τριτοβάθμια στην οποία εντάσσονται οι δομές αποϊδρυματοποίησης.
Οι τρείς αυτές βαθμίδες θα συνεργάζονται σε τοπικό επίπεδο.
Καταρτίζονται τρία ηλεκτρονικά μητρώα που θα αποτελέσουν εργαλείο σχεδιασμού και εποπτείας όλων των δομών κοινωνικής αλληλεγγύης. Αυτά είναι:
· Μητρώο ωφελουμένων
· Μητρώο Ιδρυμάτων
· Μητρώο Ακινήτων
Με τη βοήθεια αυτών των μητρώων θα μπορούν:
· να ελέγχονται οι ροές ωφελουμένων και υπηρεσιών,
· να διαπιστώνονται οι ανάγκες,
· να καταγράφονται οι κάθε λογής χρηματικές ροές από δημόσιους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, από αξιοποίηση περιουσίας και από δωρεές, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια στην οικονομική διαχείριση και να αποφεύγεται η διασπάθιση και η αδρανής κατάσταση πόρων.
Το κοινωνικό εισόδημα αλληλεγγύης που σχεδιάζουμε στη θέση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος θα αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο του ΕΣΚΑ. Θα συνδυάζει την εισοδηματική στήριξη και υπηρεσίες σε είδος (στέγη, υγεία, μετακίνηση), με στοχευμένη εκτίμηση των προσωπικών αναγκών των δικαιούχων. Θα λάβει υπ’ όψιν του την αξιολόγηση του πιλοτικού σε 13 δήμους. Θα λάβει υπ’ όψιν του τις αιτιάσεις μας στους θεσμούς να μην γίνει παγίδα φτώχειας σε μια χώρα με τεράστια ανεργία και τεράστια μαύρη εργασία. Ότι δεν θα χρησιμεύσει ως μέσο για την συμπίεση των μισθών όσων έχουν δουλειά. Ο σχεδιασμός του θα γίνει με απλούστευση των διαδικασιών και θα αποσκοπεί στη σύνδεση των ωφελουμένων με την αγορά εργασίας και τη βοήθεια να ξαναμπούν σε αυτήν. Θα υποστηρίζεται από ένα ηλεκτρονικό μητρώο δικαιούχων, προκειμένου να είναι δυνατός ο έλεγχος και η διαφάνεια. Τον Απρίλιο του 2016 θα αρχίσει η διευρυμένη εφαρμογή του σε όλη την Ελλάδα και το 2017 η οριστική εφαρμογή του.
Το πρόγραμμά μας για το Εθνικό Σύστημα Κοινωνικής Αλληλεγγύης είναι φιλόδοξο. Θα αποτελέσει τη στέρεη βάση για την κοινωνική προστασία και αλληλεγγύη των επόμενων δεκαετιών. Απαιτείται ευρεία συζήτηση, τόσο με τις οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις, όσο και με τους κοινωνικούς φορείς. Θα περιμένουμε τις προτάσεις και την κριτική σας. Αυτή τη συζήτηση θα την επιδιώξουμε και θα την οργανώσουμε, ώστε να προχωρήσουμε με τη μεγαλύτερη δυνατή συναίνεση, πολιτική και κοινωνική. Ένα όμως είναι βέβαιο: ότι έτσι ή αλλιώς θα προχωρήσουμε.
