Τετάρτη 28, Μαρτίου 2012
ΟΜΙΛΙΑ
ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΣΑΧΙΝΙΔΗ
ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ
Κύρωση της Απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που τροποποιεί το άρθρο 136 της ΣΛΕΕ, της Συνθήκης για τη θέσπιση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και της Συνθήκης για τη σταθερότητα, τον συντονισμό και τη διακυβέρνηση στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, πριν από 30 περίπου χρόνια, ο τότε Πρωθυπουργός της Ελλάδος Κωνσταντίνος Καραμανλής, οδήγησε την Ελλάδα στην ΕΟΚ. Είκοσι χρόνια μετά, ο τότε Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, ολοκλήρωσε την προσπάθεια για τη συμμετοχή της χώρας στο σκληρό πυρήνα των ευρωπαϊκών διεργασιών με την ένταξη της Ελλάδος στην ΟΝΕ.
Οι επιλογές αυτές υπήρξαν στρατηγικού χαρακτήρα και έδωσαν μια απάντηση στο ερώτημα της μεταπολεμικής περιόδου για το ρόλο της Ελλάδας τόσο στις ευρωπαϊκές διεργασίες όσο και για τη συμμετοχή της αλλά και για τον τρόπο συμμετοχής της στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας.
Η ορθότητα αυτών των επιλογών, επιβεβαιώθηκε μετά το ξεδίπλωμα του δεύτερου κύματος της παγκοσμιοποίησης στη δεκαετία του 1990 και στη δεκαετία του 2000. Γιατί τότε έγινε κατανοητό ότι μεμονωμένα οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης, ακόμα και οι οικονομικά ισχυρές, δύσκολα θα μπορούσαν ν’ αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, η οποία θέτει υπό αμφισβήτηση πολλά από τα κοινωνικά και οικονομικά επιτεύγματα της μεταπολεμικής Ευρώπης.
Έτσι, ενώ όλοι αναγνωρίζουμε την αναγκαιότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, σε πάρα πολλές περιπτώσεις υπήρχαν αντιρρήσεις ή και επιφυλάξεις για την ταχύτητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή για την αποτελεσματικότητα του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της Ευρωζώνης.
Σε πολλές περιπτώσεις στη δημόσια συζήτηση, επισημάνθηκε το ανολοκλήρωτο της ΟΝΕ με τον οικονομικό πυλώνα να υστερεί έναντι του νομισματικού πυλώνα. Ειδικά μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2008 η οποία μετεξελίχθηκε σε ευρωπαϊκή κρίση, η συζήτηση αυτή απέκτησε νέα ένταση και πολλές προτάσεις από το απώτερο παρελθόν ή πρόσφατες, ήρθαν στο προσκήνιο.
Πολλοί τόνισαν ότι η επίλυση ευρωπαϊκών προβλημάτων από εθνικά επιλεγμένες πολιτικές ηγεσίες είναι δύσκολη καθώς αυτές λογοδοτούν μόνο στους πολίτες των χωρών τους. Γι’ αυτό σε πολλές περιπτώσεις επισημάνθηκε ότι η στενότερη πολιτική συνεργασία είναι προϋπόθεση για την αποτελεσματικότερη λειτουργία της Ευρωζώνης.
Ανάλογη συζήτηση έγινε και για την οικονομική πολιτική στην Ευρωζώνη. Το τελευταίο διάστημα κυριάρχησε η συζήτηση για τα ευρωομόλογα ή ακόμη και για το φόρο επί των χρηματοοικονομικών συναλλαγών.
Συχνά στην αίθουσα αυτή έχω καταθέσει την άποψή μου ότι μία Νομισματική Ένωση για να είναι βιώσιμη στο χρόνο, θα πρέπει να περιλαμβάνει στο θεσμικό της πλαίσιο έναν ομοσπονδιακό αναδιανεμητικό, δημοσιονομικό μηχανισμό ικανό να στηρίζει χώρες που βρίσκονται σε ύφεση προκειμένου ν’ ανακάμψουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας τέτοιας Νομισματικής Ένωσης είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν έναν ισχυρό, ομοσπονδιακό, δημοσιονομικό αναδιανεμητικό μηχανισμό μέσω του οποίου μια πολιτεία των ΗΠΑ που βρίσκεται σε συνθήκες κρίσης, σε συνθήκες ύφεσης, δέχεται στήριξη, δέχεται επιχορήγηση από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.
Το θέμα αυτό δεν αντιμετωπίστηκε όταν ήταν σε εξέλιξη οι συζητήσεις για τη δημιουργία του κοινού νομίσματος, στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Δεν το επέτρεψε ο τότε συσχετισμός των δυνάμεων που οδήγησε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Ο ρόλος που πρέπει να έχει η δημοσιονομική πολιτική και το πώς ακριβώς αντιμετώπισε η ΟΝΕ το ζήτημα της δημοσιονομικής πειθαρχίας στο εσωτερικό της, έγινε όπως όλοι γνωρίζουμε, μέσω του Συμφώνου που είναι γνωστό ως «Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης».
Άκουσα συναδέλφους κατά τη συζήτηση στην Επιτροπή, να θέτουν το ερώτημα: «Ποιος είναι ο ρόλος της δημοσιονομικής πολιτικής στην ΟΝΕ;» Και να συνεχίζουν, αναρωτώμενοι: «Μπορεί η δημοσιονομική πολιτική να λειτουργήσει ως αναπτυξιακό εργαλείο σε συνθήκες ύφεσης στο εσωτερικό της ΟΝΕ;»
Απαντώ: Οι χώρες σε ύφεση, μπορούν να χρησιμοποιούν τη δημοσιονομική πολιτική για να εξέλθουν από αυτή, υπό την προϋπόθεση ότι έχουν τη δυνατότητα αυτή εξ αντικειμένου. Δηλαδή, ότι δεν έχουν ήδη από την περίοδο που βρίσκονταν σε συνθήκες θετικών ρυθμών ανάπτυξης, υψηλά ελλείμματα ή ένα τεράστιο χρέος.
Και βεβαίως υπάρχει και μια άλλη, συμπληρωματική θέση, σε αυτήν που καταθέτω, η οποία λέει ότι οι χώρες οι οποίες βρέθηκαν σε συνθήκες ύφεσης και χρησιμοποίησαν τη δημοσιονομική πολιτική για ν’ απαντήσουν στο πρόβλημα της ύφεσης, θα πρέπει μόλις επιστρέψουν σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, να κάνουν τις αναγκαίες προσαρμογές έτσι ώστε να εξουδετερωθεί η αύξηση του χρέους που προκλήθηκε κατά τη διάρκεια της ύφεσης.
Με αυτό τον τρόπο, η δημοσιονομική πολιτική, ειδικά σε μια Νομισματική Ένωση, όπου οι χώρες δεν έχουν άλλο εργαλείο άσκησης πολιτικής διότι έχουν χάσει το εργαλείο της νομισματικής πολιτικής, μπορεί πραγματικά να παίξει το ρόλο που προβλέπεται από όλα τα εγχειρίδια των οικονομικών.
Μ’ αυτό τον τρόπο το χρέος δε θα μπορέσει ή δε θα του επιτραπεί ν’ αυξάνεται απεριόριστα. Διότι αν συντηρεί μια χώρα ελλείμματα, όταν έχει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και έχει ελλείμματα και όταν έχει αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης για ν’ αντιμετωπίσει το πρόβλημα της ύφεσης, αυτό μαθηματικά θα οδηγήσει κάποια στιγμή σ’ ένα χρέος του οποίου η δυναμική θα τεθεί εκτός ελέγχου.
Και βεβαίως αυτό θα έχει καταστρεπτικές επιπτώσεις και για την ίδια τη χώρα, αλλά κατά πάσα πιθανότητα και για την Ευρωζώνη, αν αυτή η πολιτική είναι μια πολιτική που μπορεί να επηρεάσει την Ευρωζώνη. Αυτό προκύπτει από την εμπειρία, όχι μόνο της παρούσας Νομισματικής Ένωσης, την ΟΝΕ, αλλά και από προηγούμενες Νομισματικές Ενώσεις.
Οι εξελίξεις των τελευταίων δυο χρόνων, οδήγησαν την Ευρώπη σε προσαρμογή του θεσμικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία της. Συγκεκριμένα, το Δεκέμβριο που μας πέρασε οι αρχηγοί των κρατών μελών των χωρών της ζώνης του ευρώ έλαβαν την απόφαση να προχωρήσουν προς μια αποτελεσματικότερη Οικονομική Ένωση που θα περιλαμβάνει ένα νέο, δημοσιονομικό συμβόλαιο και ενισχυμένο συντονισμό σε θέματα οικονομικής πολιτικής.
Η Ευρωζώνη έφτασε στο Σύμφωνο Δημοσιονομικής Σταθερότητας κυρίως και λόγω των εξελίξεων του τελευταίου χρονικού διαστήματος, διάστημα κατά το οποίο η χώρα μας όπως γνωρίζετε αλλά και άλλες χώρες, βρέθηκαν αντιμέτωπες με μια σειρά από προβλήματα, τα οποία είχαν ως αφετηρία την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση η οποία όμως κρίση βρήκε χώρες με χρόνια προβλήματα είτε στο δημοσιονομικό τομέα είτε στην παραγωγική τους βάση και στις εξωτερικές τους συναλλαγές με αποτέλεσμα αυτά τα χρόνια προβλήματα να μετεξελιχθούν σε μια κρίση δημοσιονομική.
Αρχικά λοιπόν, διαπιστώθηκε η δυστοκία της Ευρώπης και ειδικά ορισμένων χωρών, να κατανοήσουν το πρόβλημα της χώρας μας, που, όπως τόνισα προηγουμένως, ήταν μέρος ενός ευρύτερου ευρωπαϊκού προβλήματος. Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με την αδυναμία ν’ αναγνωριστούν έγκαιρα οι συστημικές διαστάσεις του προβλήματος της Ευρωζώνης και τα σύνθετα προβλήματα, ειδικά εκείνων των οικονομιών που πρώτες ήρθαν αντιμέτωπες σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό η κάθε μία με τ’ αρνητικά αποτελέσματα της κρίσης.
Τα προβλήματα της Ευρωζώνης και το ανολοκλήρωτο θεσμικό πλαίσιο της λειτουργίας του ευρώ ως κοινού νομίσματος και ειδικότερα η περιορισμένη δυνατότητα αντιμετώπισης κρίσεων, είχαν επισημανθεί πολύ πριν το ευρώ τεθεί σε λειτουργία.
Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η Ευρώπη κάνει βήματα που δεν είναι εύκολα, ούτε και αυτονόητα. Και τα πράγματα συχνά θέλουν το χρόνο τους. Πριν λοιπόν σπεύσουν να κατηγορήσουν κάποιοι την Ευρώπη για ολιγωρία, δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουν ότι μέχρι σήμερα έχει διατρέξει μια σημαντική διαδρομή με σημείο αφετηρίας την πλήρη απουσία μηχανισμών στήριξης εντός της ζώνης του ευρώ.
Ας μην ξεχνάμε πώς δημιουργήθηκε ο μηχανισμός στήριξης της Ελλάδας τον Μάρτιο του 2010 με επείγουσες διαδικασίες και συνεννοήσεις προσπαθώντας η Ευρώπη να αντιμετωπίσει μια επείγουσα κρίση που απειλούσε το ενιαίο νόμισμα και πώς μια εβδομάδα αργότερα δημιουργήθηκε ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στον οποίο τελικά προσέφυγαν χώρες όπως η Ιρλανδία και η Πορτογαλία.
Έτσι λοιπόν τα τελευταία δύο χρόνια που πέρασαν η Ένωση θέσπισε θεσμούς και κανονισμούς για την αντιμετώπιση των συστημικών της προβλημάτων. Προχώρησε στη σύσταση των ταμείων EFSF και τώρα του ESM και προέκρινε το δημοσιονομικό σύμφωνο.
Πίσω από τη δημιουργία του δημοσιονομικού συμφώνου υπάρχει η αντίληψη για την ανάγκη διασφάλισης της σταθερότητας της ζώνης του ευρώ με την επίτευξη ισορροπίας στα δημόσια οικονομικά των κρατών μελών της Ευρωζώνης.
Αυτό θα πρέπει να γίνει περιλαμβάνοντας μια πρόβλεψη με την οποία θα προλαμβάνεται η υπερβολική αύξηση των ελλειμμάτων της γενικής κυβέρνησης μέσα από την καθιέρωση συγκεκριμένων κανόνων, συμπεριλαμβανομένου ενός κανόνα ισοσκέλισης του προϋπολογισμού και ενός αυτόματου μηχανισμού για τη θέσπιση διαρθρωτικών μέτρων.
Η αναγκαιότητα για το ΕSM προκύπτει από το γεγονός ότι οι οικονομίες των κρατών της Ευρωζώνης και τα χρηματοπιστωτικά τους συστήματα έχουν πλέον ισχυρή αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Έχουμε πλέον οικονομίες που έχουν εντελώς διαφορετικό τρόπο λειτουργίας από αυτόν που γνωρίζαμε στο παρελθόν, που υπήρχαν οι περιορισμοί στις εξωτερικές συναλλαγές.
Είναι σε εξέλιξη ένα ιστορικό και οικονομικό εγχείρημα που είναι μια νομισματική ένωση χωρών που έχουν διαφορετικές και συχνά ασύμμετρες από άποψη παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας οικονομίες. Ταυτόχρονα ο χρηματοπιστωτικός τους τομέας έχει πλέον διασυνδεθεί σε υψηλότατο βαθμό λόγω της ελευθερίας κίνησης κεφαλαίων.
Οι κίνδυνοι λοιπόν από μία κρίση για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα των κρατών μελών αλλά και για το σύνολο της Ευρωζώνης είναι μεγάλοι και σε μεγάλο βαθμό αχαρτογράφητοι. Ο μηχανισμός λοιπόν του ESM παρέχει στήριξη βάσει αυστηρών όρων, εφόσον η στήριξη αυτή είναι απαραίτητη για τη διαφύλαξη της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της καθώς και των κρατών μελών της.
Η αρχική μέγιστη δανειοδοτική ικανότητα του ESM ορίστηκε στα 500 δισεκατομμύρια ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της διαθέσιμης στήριξης από το EFSF. Η επάρκεια της ενοποιημένης μέγιστης δανειοδοτικής ικανότητας του ESM και του EFSF θα επαναξιολογηθεί πριν από την έναρξη ισχύος για τον ESM, ενώ μπορεί να αυξάνεται με απόφαση του Συμβουλίου Διοικητών του ESM μετά την έναρξη ισχύος της παρούσας συνθήκης.
Σε περίπτωση προσχώρησης ενός κράτους στη ζώνη του ευρώ, ένα κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθίσταται και μέλος του ESM με πλήρη δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως ισχύει και για τα συμβαλλόμενα μέρη. Στο πλαίσιο αυτό ο ESM θα συνεργάζεται στενά με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για την παροχή στήριξης, με την επιδίωξη η συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να καταστεί στενότερη τόσο σε τεχνικό όσο και σε χρηματοοικονομικό επίπεδο.
Επίσης προβλέπεται κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία δεν συμμετέχουν στο ευρώ, ότι θα μπορούν να συμμετέχουν κατά περίπτωση μαζί με τον ευρωπαϊκό μηχανισμό σε ενέργειες στήριξης κρατών μελών της ζώνης του ευρώ και στο πλαίσιο αυτό θα καλούνται να συμμετέχουν ως παρατηρητές στις συνεδριάσεις του ευρωπαϊκού μηχανισμού κατά τις σχετικές συζητήσεις.
Ο σκοπός είναι να διασφαλιστεί ένα ύψος κεφαλαίων ικανών για το μηχανισμό, ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει σημαντικές συστημικές διαταραχές στην Ευρωζώνη και κυρίως να αποτελεί ένα αξιόπιστο διαθέσιμο δίχτυ ασφαλείας με τη δυνατότητα, πέρα από κάθε αμφιβολία, να συγκρατήσει ακόμη και μεγάλες χώρες.
Το τελευταίο διάστημα οι πιέσεις των αγορών στην Ευρωζώνη φαίνεται να έχουν υποχωρήσει και σ' αυτό δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε και το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει τροφοδοτήσει τις ευρωπαϊκές τράπεζες με πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ φθηνών κεφαλαίων μέσω του μηχανισμού μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης που αφορά παροχή ρευστότητας για τριετή περίοδο.
Ωστόσο οι κίνδυνοι και τα προβλήματα στην Ευρωζώνη σε καμία περίπτωση δεν έχουν ξεπεραστεί. Γι' αυτό εκτιμώ πως οι πρωτοβουλίες που συζητούμε συνιστούν ένα ακόμη βήμα για την αντιμετώπιση των συστημικών προβλημάτων της Ευρωζώνης και της αντιμετώπισης αδυναμιών που υπήρχαν στο αρχικό θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της Ευρωζώνης.
Φυσικά δεν τελειώνουν εδώ οι προσπάθειες για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Η μακροπρόθεσμη λύση στα προβλήματα της Ευρωζώνης περνά μέσα από ένα πλαίσιο που αφενός θα συμβάλλει στη δημοσιονομική πειθαρχία, αφετέρου θα υποβοηθά τη στήριξη χωρών οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με μια βαθιά και παρατεταμένη ύφεση.
Εκτιμώ ότι επ’ αυτού αρχίζουν να γίνονται δεύτερες σκέψεις από ολοένα και περισσότερους στην Ευρώπη. Η προοπτική θα πρέπει να αναζητηθεί σε διαδικασίες που ενοποιούν και ενισχύουν τη δημοσιονομική και οικονομική πολιτική, ενεργοποιούν αποτελεσματικούς μηχανισμούς στο εσωτερικό της Ευρωζώνης για την προστασία χωρών σε συνθήκες ύφεσης, διατηρώντας ταυτόχρονα ως στρατηγικές επιλογές της Ευρώπης την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, την προώθηση της απασχόλησης, τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και την ενίσχυση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας.
Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, η χώρα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο. Η συμμετοχή και παραμονή της χώρας μας στο σκληρό πυρήνα της Ευρώπης είναι μια στρατηγική επιλογή. Είναι καθοριστική προτεραιότητα για τη μελλοντική πορεία της χώρας μας. Όποιος το αμφισβητεί, προσφέρει κακές υπηρεσίες στη χώρα. Ειδικά σ' αυτή τη συγκυρία όπου συντελούνται μεγάλες αλλαγές και ανατροπές στο παγκόσμιο γεωστρατηγικό πλαίσιο και στη συμμετοχή στον παγκόσμιο καταμερισμό της εργασίας.
Θα πρέπει να συνεχίσουμε να δίνουμε τη μάχη μας εντός της Ευρώπης και να μην απομονωθούμε, για να είμαστε στο εσωτερικό της Ευρώπης όταν τεθούν τα ερωτήματα για την πορεία της Ευρώπης στο μέλλον και όταν δρομολογηθούν οι νέες λύσεις, διότι η αλλαγή της Ευρώπης δεν μπορεί να γίνει από όσους είναι έξω από την Ευρώπη, αλλά μόνο από όσους συμμετέχουν ισότιμα αναλαμβάνοντας τις ευθύνες τους και παλεύοντας για μια Ευρώπη που με την πολιτική της θα στηρίζει την ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
