Σημεία από την εισήγηση του Υπουργού Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα, στην Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής

Τετάρτη, 19 Δεκεμβρίου 2012

Ο δρόμος που απομένει να διανύσουμε είναι πολύ μακρύς και δύσκολος.  Το 2013 είναι δύσκολη χρονιά. Θα ήταν άδικο για τις θυσίες του ελληνικού λαού  και για τα τρία κόμματα,  που με αίσθηση πολιτικής ευθύνης στηρίζουν την κυβέρνηση – και εμένα προσωπικά -, να μην πετύχουμε τους στόχους που έχουμε θέσει.

Τα ποσά που λάβαμε ήταν σημαντικά μεγαλύτερα από αυτά που περιμέναμε. Πέρα από τη δόση πετύχαμε και μείωση του  χρέους κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες. Σε όσους λένε, όμως, ότι πρέπει να επωφεληθούμε από το καλό κλίμα και να χαλαρώσουμε τις προσπάθειες,  θα έλεγα να αφήσουμε για τα επόμενα χρόνια το όφελος της εξοικονόμησης αυτής. Εάν όντως το πρωτογενές πλεόνασμα το 2013 είναι μεγαλύτερο από αυτό που έχουμε θέσει ως στόχο, τότε το 70% του πλεονάσματος μπορούμε να το διανείμουμε ως κοινωνική πολιτική, με χαλάρωση το 2014. Ας φτάσουμε, όμως, πρώτα εκεί. Επίσης, με την τελευταία απόφαση του Eurogroup, εάν έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα το 2013, θα μπορούμε από το τέλος του έτους να εξασφαλίσουμε μεγαλύτερη μείωση επιτοκίων των δανείων από τους εταίρους μας.

Η αναβάθμιση της χώρας κατά 6 μονάδες από την Standard & Poor’s, πράγματι, μας δημιουργεί αισθήματα αισιοδοξίας. Δεν το περιμέναμε. Είναι μια ακόμη επιβράβευση, ένα πρώτο βήμα αναγνώρισης των προσπαθειών και θυσιών του ελληνικού λαού. Σε καμία, όμως, περίπτωση δεν πρέπει να εφησυχάζουμε. Ας δούμε τις εξελίξεις και ας πανηγυρίσουμε στο τέλος. Ακόμη είναι η αρχή.   

 Το εξεταζόμενο σχέδιο νόμου εντάσσεται στον ευρύτερο σχεδιασμό του Υπουργείου Οικονομικών, αλλά και ολόκληρης της Κυβέρνησης, για τη δημιουργία ενός δίκαιου και αποτελεσματικού φορολογικού συστήματος, καθώς και για την αναδιοργάνωση του φορολογικού, ελεγκτικού και εισπρακτικού μηχανισμού, ταυτόχρονα με την εφαρμογή ενός νέου, αυστηρότερου πλαισίου για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Το νομοσχέδιο που συζητάμε σήμερα αποβλέπει, πέρα της διαφάνειας και της απλοποίησης αποβλέπει και στην εξοικονόμηση 2 δισ. ευρώ.

Με το νομοσχέδιο αυτό:

• Διευρύνεται δραστικά η φορολογική βάση με πρόνοιες που λαμβάνονται, όπως η υποχρεωτική δήλωση όλων των εισοδημάτων από όλους τους πολίτες και η πλήρης ένταξη στο φορολογικό σύστημα ομάδων που μέχρι σήμερα  φορολογούνταν ελλιπώς.
• Βελτιώνεται σημαντικότατα η φορολογική δικαιοσύνη. Η συνεισφορά των επαγγελματικών και κοινωνικών ομάδων διαμοιράζεται δίκαια και δεν περιορίζεται πλέον στην σχεδόν αποκλειστική επιβάρυνση των μισθωτών και συνταξιούχων.
• Εξορθολογίζεται η φορολογική μεταχείριση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η οποία πλέον θα είναι ισότιμη. Αυτό είναι ένα σημαντικό διαρθρωτικό αναπτυξιακό μέτρο, σημαντικότερο από τις όποιες επί μέρους ρυθμίσεις μειώσεων συντελεστών κ.λπ. Εισάγονται ρυθμίσεις, όπως ο εξορθολογισμός της φορολογικής μεταχείρισης της έρευνας στον ιδιωτικό τομέα με την οποία στηρίζεται με υγιή και βιώσιμο τρόπο η αναπτυξιακή διαδικασία, ή η πλήρης αναγνώριση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, ως επαγγελματικές δαπάνες, γεγονός που αναμένεται να απελευθερώσει την επιχειρηματικότητα.
• Εισάγεται υψηλού βαθμού διαφάνεια και απλοποιείται σε μεγάλο βαθμό η φορολογία. Κλείνουν οι «τρύπες», τα «παράθυρα» και η δυνατότητα φοροαποφυγής. Μέχρι τώρα υπήρχε ένα υβριδικό σύστημα, όπου ανεξαρτήτως με το από πού αποκτούσες το εισόδημά σου, η φορολογία ήταν η ίδια. Έτσι, μια σύνταξη φορολογείτο με τον ίδιο τρόπο με ένα ενοίκιο ή τα κέρδη από ένα κατάστημα, ενώ και η επιχειρηματική δραστηριότητα, φορολογείτο διαφορετικά, αναλόγως τι είδους εταιρεία είχε κάποιος. Συγχρόνως, ο μεγάλος αριθμός φοροαπαλλαγών και εκπτώσεων ήταν διαθέσιμος σε όλους, ανεξαρτήτως εισοδήματος, ή αν οι δαπάνες του νοικοκυριού δεν έχουν καμία σχέση με τις επαγγελματικές ή άλλες δαπάνες. Γίνεται αντιληπτό ότι αυτή η πολυπλοκότητα και αδιαφάνεια του συστήματος τροφοδοτούσε την κοινωνική αδικία, την οικονομική αναποτελεσματικότητα και, βεβαίως, τη  φοροαποφυγή, αφού ο φορολογούμενος μπορούσε να επιλέξει τον ευνοϊκότερο τρόπο για τη φορολόγησή του και συγχρόνως άτομα με διαφορετικές συνθήκες απόκτησης του εισοδήματος να φορολογούνται με τον το ίδιο τρόπο. Το αποτέλεσμα, βεβαίως, ήταν το φορολογικό σύστημα να είναι εν πολλοίς άδικο, να έχει χάσει τον αναδιανεμητικό του χαρακτήρα και να αποδίδει πολύ χαμηλά έσοδα σε σχέση με τη φοροδοτική ικανότητα των φορολογουμένων.
• Αποδεσμεύεται η κοινωνική από τη φορολογική πολιτική. Αυτό, πέρα από τη διαφάνεια και την αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης, πρακτικά σημαίνει ότι 869.000 οικογένειες με ένα ή δύο παιδιά θα πάρουν για πρώτη φορά επίδομα.

Δεν θα πρέπει να υποβαθμιστεί το γεγονός ότι η αναμόρφωση της φορολογίας εισοδήματος θα συνεισφέρει αποφασιστικά στη συνολική δημοσιονομική προσπάθεια. Μετά τις σημαντικές μειώσεις μισθών και συντάξεων κατά την τελευταία τριετία, το φορολογικό σύστημα μπορεί να κατανείμει τα βάρη πιο δίκαια. Η προσπάθεια εξεύρεσης €2 δισ. από τη φορολογία εισοδήματος έγινε με όσο το πιο δυνατό δίκαιο τρόπο. Αυτή η αύξηση του φορολογικού βάρους δεν κατανέμεται οριζόντια. Η συνολική αναμενόμενη αύξηση των εσόδων κατά περίπου 17%, μέσα στην ερχόμενη τριετία, συνεπάγεται αυξημένο φορολογικό βάρος που θα φέρουν εν πρώτοις οι εταιρείες που θα πληρώσουν 39% περισσότερους φόρους, καθώς και οι επιτηδευματίες και ελεύθεροι επαγγελματίες, των οποίων το φορολογικό βάρος θα αυξηθεί 28%, ενώ σε αντίθεση οι μισθωτοί και συνταξιούχοι θα επιβαρυνθούν μόνο κατά 8%. Η αύξηση των φόρων στις εταιρείες μπορεί να κατηγορηθεί ως αντιαναπτυξιακή πολιτική, αλλά είναι απόρροια της διακράτησης και μη διανομής των όποιων κερδών τους. Όταν η οικονομία θα αρχίσει να ανακάμπτει και τα κέρδη να διανέμονται, τότε θα ανακαλύψουν ότι η φορολογία έχει στην πραγματικότητα μειωθεί από 40% σε 32%.

Και πάλι, όμως, αυτές οι αυξήσεις του φορολογικού βάρους δεν θα είναι ίδιες για όλους. Για παράδειγμα, το αφορολόγητο των μισθωτών και συνταξιούχων πρακτικά επεκτείνεται από τις 5.000 στις 9.000 ευρώ, με τρόπο που ευνοεί τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Οι μισθωτοί και συνταξιούχοι με εισοδήματα μέχρι 25.000, που αποτελούν το 90% του συνόλου και μέχρι τώρα πλήρωναν το 52% των φόρων, θα ωφεληθούν και στο εξής θα πληρώνουν το 42%. Ακόμα, όμως και ελεύθεροι επαγγελματίες, οι οποίοι είναι στην ουσία μισθωτοί, τώρα πλέον θα αντιμετωπίζονται δικαιότερα, θα θεωρούνται και αυτοί μισθωτοί με τα όποια πλεονεκτήματα αυτό συνεπάγεται. Μέχρι τώρα γινότανε το αντίθετο και μέσα από την αδιαφάνεια του συστήματος επιχειρηματικά εισοδήματα μεταμφιεζόντουσαν και φορολογούντο ελαφρά. Ακόμα και η φορολογία των ενοικίων εισάγεται με τέτοιο τρόπο, ώστε ο μικροϊδιοκτήτης να επιβαρύνεται ελάχιστα και παρ’ όλα αυτά να συνεισφέρει κι αυτός στον κοινό αγώνα.

Από το 2015 εντάσσεται στο φορολογικό σύστημα το αγροτικό εισόδημα, με αποτέλεσμα τον περιορισμό του «μαύρου» εισοδήματος των μεσαζόντων. Η εξέλιξη αυτή όχι μόνο θα αποφέρει έσοδα στα ταμεία του κράτους, αλλά θα συμβάλλει και στην αύξηση του πραγματικού αγροτικού εισοδήματος και της επιχειρηματικότητας στον κλάδο, καθώς και στη μείωση της τιμής των προϊόντων από το χωράφι στο ράφι! 

Οι διατάξεις αυτού του νομοσχέδιου αποτελούν έναν από τους θεμέλιους λίθους, πάνω στους οποίους θα στηριχθεί ένα νέο φορολογικό σύστημα μακράς πνοής και περιλαμβάνει τρεις βασικές τομές:

Πρώτον, βελτιώνεται σημαντικά η φορολογική δικαιοσύνη, μετακυλώντας ένα κομμάτι από το βάρος που επωμίζονται οι μισθωτοί και συνταξιούχοι προχωρώντας σε διάκριση μεταξύ εισοδήματος από μισθωτές υπηρεσίες και από επιχειρηματική δραστηριότητα και από κεφάλαια.

Δεύτερον, διευρύνεται σημαντικά  η φορολογική βάση, χάρη στην πλήρη ένταξη στο φορολογικό σύστημα ομάδων, που μέχρι σήμερα  φορολογούνταν ελλιπώς, αλλά και στη διεύρυνση της υποχρέωσης υποβολής φορολογικών δηλώσεων για όλα τα εισοδήματα. Αυτό είναι το σημαντικότερο στοιχείο αυτού του νομοσχεδίου.

Τρίτον, αποδεσμεύεται η κατ’ ευφημισμό κοινωνική πολιτική από τη φορολογική πολιτική, δίνοντας τέλος σε χρόνιες στρεβλώσεις, απελευθερώνοντας παράλληλα πόρους για την ενίσχυση των οικογενειών που πραγματικά το έχουν ανάγκη.

Ειδικότερα, με το νομοσχέδιο εισάγονται τρεις διαφορετικές κλίμακες φορολογίας, με τις οποίες βελτιώνεται η φορολογική δικαιοσύνη. Με τη συγκεκριμένη  διάκριση, αποσκοπούμε η συνεισφορά των επαγγελματικών και κοινωνικών ομάδων να διαμοιράζεται δίκαια και όχι εις βάρος μισθωτών και  συνταξιούχων, όπως γινόταν μέχρι σήμερα.

Η πρώτη κλίμακα είναι αυτή των  μισθωτών και συνταξιούχων. Αποτελείται από τρία φορολογικά κλιμάκια και αντίστοιχους συντελεστές για τη φορολόγηση του εισοδήματος που προκύπτει από μισθούς και συντάξεις:

Για εισοδήματα έως 25.000 ευρώ, ο συντελεστής φόρου είναι 22%, για το επιπλέον εισόδημα έως 17.000 ευρώ είναι 32% και για το υπερβάλλον είναι 42%.

Ωστόσο, ο φόρος που προκύπτει με βάση την κλίμακα αυτή μειώνεται ανάλογα με το ύψος του εισοδήματος. Για παράδειγμα, το εισόδημα μέχρι και 21.000 ευρώ μειώνεται κατά 2.100 ευρώ, με την προσκόμιση αποδείξεων  αξίας τουλάχιστον 25% του εισοδήματος του φορολογουμένου. Η έκπτωση αυτή φόρου μειώνεται κατά 100 ευρώ για κάθε 1.000 ευρώ που αυξάνεται το εισόδημα και σταματά στις 42.000 ευρώ. Μετά δεν υπάρχει έκπτωση φόρου.

Με αυτό τον τρόπο, πρακτικά επεκτείνουμε το αφορολόγητο των μισθωτών και συνταξιούχων από τις 5.000 στις 9.000 ευρώ, με τρόπο που ευνοεί τα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα.

Υπολογίζουμε ότι η νέα αυτή φορολογική κλίμακα θα ελαφρύνει μισθωτούς και συνταξιούχους κατά 100 εκ. ευρώ, με πραγματικό όφελος για περίπου το 90% των φορολογουμένων που έχουν χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα.

Ειδικότερα, όλοι οι φορολογούμενοι με εισόδημα έως 25.000 θα έχουν σημαντικές ελαφρύνσεις.

Η δεύτερη κλίμακα είναι αυτή των μη μισθωτών με δύο φορολογικά κλιμάκια: 26% για εισοδήματα έως 50.000 και 33% για το υπερβάλλον εισόδημα που προκύπτουν από  ατομική εμπορική επιχείρηση και ελευθέριο επάγγελμα.

Με τον τρόπο αυτό  εξορθολογίζεται η φορολογική μεταχείριση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, η οποία πλέον θα είναι ισότιμη. Αυτό από μόνο του είναι ένα σημαντικό διαρθρωτικό αναπτυξιακό μέτρο.

Επιπλέον – όπως προέκυψε από το διάλογο που είχαμε με τα κόμματα - ο συντελεστής για εισοδήματα έως 50.000 θα είναι μειωμένος κατά 50% για νέες ατομικές εμπορικές επιχειρήσεις ή νέους ελεύθερους επαγγελματίες, με πρώτη δήλωση έναρξης επιτηδεύματος από 1η Ιανουαρίου 2013, για τα 3 πρώτα έτη άσκησης της δραστηριότητάς τους και μέχρι 10.000 ευρώ εισόδημα.

Με αυτόν τον τρόπο δίνουμε ένα φορολογικό κίνητρο στη νεανική επιχειρηματικότητα, η οποία θα μπορέσει να προσφέρει  διέξοδο από την ανεργία για πολλούς νέους ανθρώπους.

Επίσης, από το 2015 εισάγεται συντελεστής φορολόγησης 13% των εισοδημάτων από ατομική γεωργική επιχείρηση.

Ειδικά για το οικονομικό έτος 2014 (χρήση 2013), για το δηλωθέν εισόδημα από ατομική γεωργική επιχείρηση εφαρμόζεται αυτοτελώς η κλίμακα μισθωτών- συνταξιούχων.

Κατά συνέπεια, από το 2015 εντάσσεται στο φορολογικό σύστημα, το αγροτικό εισόδημα, που θα φορολογείται πλέον βάσει βιβλίων εσόδων– εξόδων, με εξαιρέσεις που θα υπάρξουν για τα μικρά αγροτικά εισοδήματα.

Με τον τρόπο αυτό, οι αγρότες θα δηλώνουν τα πραγματικά τους εισοδήματα, αφού για παράδειγμα θα απαιτούν από τους εμπόρους να τους κόβουν τιμολόγιο με τις πραγματικές τιμές για τα προϊόντα που πωλούν.

Αυτό αναμένεται να   μειώσει τις τιμές των γεωργικών προϊόντων για τον τελικό καταναλωτή, καθώς θα πιέσει σημαντικά το  αδήλωτο εισόδημα των  μεσαζόντων.

Συνεπώς, η εξέλιξη αυτή όχι μόνο θα αποφέρει έσοδα στα ταμεία του κράτους, αλλά θα συμβάλλει και στην αύξηση του πραγματικού αγροτικού εισοδήματος και της επιχειρηματικότητας στον κλάδο, καθώς και στη μείωση της τιμής των προϊόντων από το χωράφι στο ράφι.

Η τρίτη κλίμακα είναι αυτή της αυτοτελούς φορολόγησης των  εισοδημάτων από ενοίκια με φορολογικό συντελεστή 10% για τα εισοδήματα έως 10.000 Ευρώ και συντελεστή 33% για τα υπερβάλλοντα αυτών ποσά, διαμορφώνοντας σημαντικό όφελος για όσους συμπλήρωναν το εισόδημά τους από μισθωτή εργασία με ενοίκια, αφού με το σημερινό καθεστώς τα έσοδα αυτά φορολογούνταν με συντελεστή 40%.

Η φορολογία των ενοικίων συνεπώς εισάγεται με τέτοιο τρόπο, ώστε ο μικροϊδιοκτήτης να επιβαρύνεται ελάχιστα σε σχέση με τους μεγαλοεισοδηματίες, παρ’ όλο που καλείται να συνεισφέρει και αυτός στην κοινή προσπάθεια, για τη δημοσιονομική εξυγίανση.

Επίσης, με το παρόν νομοσχέδιο επιχειρείται η εξάλειψη της ισοπεδωτικής αντιμετώπισης της φορολογίας, ανεξάρτητα από την πηγή του εισοδήματος, έτσι ώστε μια σύνταξη να μην φορολογείται πλέον με τον ίδιο τρόπο που φορολογείται ένα ενοίκιο ή τα κέρδη από ένα κατάστημα.

Συγχρόνως, αποκόπτεται η πρόσβαση σε φοροαπαλλαγές και εκπτώσεις που εφαρμόζονταν  σε όλους, ανεξαρτήτως εισοδήματος και παρόλο που οι δαπάνες του νοικοκυριού δεν έχουν καμία σχέση με τις επαγγελματικές ή άλλες δαπάνες.

Αλλά θα ήθελα να σταθώ σε ακόμη μια σημαντική καινοτομία αυτού του νομοσχεδίου. Το νομοσχέδιο κατηγορήθηκε ως «παιδοκτόνο» λόγω της κατάργησης των εκπτώσεων που αφορούσαν τα προστατευόμενα τέκνα.

Επιτρέψτε μου να τονίσω ότι η αποδέσμευση της «υποτιθέμενης» κοινωνικής πολιτικής από τη φορολογική πολιτική σημαίνει ότι 869.000 οικογένειες με ένα ή δύο παιδιά θα πάρουν για πρώτη φορά επίδομα μέσα από ένα δίκαιο και διαφανές σύστημα.

Επιπλέον, με τις διατάξεις του νομοσχεδίου θεσπίζεται για τα εξαρτώμενα τέκνα από το τρίτο τέκνο και πάνω, ειδικό επίδομα τριτέκνων και πολυτέκνων, το οποίο ορίζεται σε 500 ευρώ κατ’ έτος για κάθε τέκνο, εφόσον το οικογενειακό εισόδημα είναι μέχρι 45.000 ευρώ.

Οι περίπου 150.000 πολύτεκνες οικογένειες λάμβαναν μέχρι σήμερα πολυτεκνικό επίδομα 528 ευρώ το έτος ανά παιδί, ενώ με το νέο καθεστώς θα λαμβάνουν 500 ευρώ ανά παιδί ως πολυτεκνικό επίδομα και επιπλέον 40 το μήνα, ανά παιδί, στο πλαίσιο της ενίσχυσης όλων των οικογενειών με παιδιά.

Έτσι, μια οικογένεια με 3 παιδιά, και με φορολογητέο εισόδημα ως 21.000 ευρώ καθαρά (χωρίς ασφαλιστικές εισφορές και κρατήσεις υπέρ τρίτων) θα παίρνει στο εξής συνολικά 2.940 ευρώ το έτος (1.500 από το πολυτεκνικό και 1.440 από την ενίσχυση παιδιών αντί των 1.584 σήμερα (528 ανά παιδί). Δηλαδή θα έχει όφελος 1.356 ευρώ το χρόνο. Η ίδια οικογένεια, με  εισόδημα 30.000 ευρώ, θα παίρνει 1.980 ευρώ το χρόνο αντί 1.584 ευρώ σήμερα.

Από το σύνολο των οικογενειών με ένα παιδί,  θα προκύπτει επιβάρυνση από τις νέες ρυθμίσεις μόνο για όσους έχουν οικογενειακό εισόδημα 23.000 ευρώ και άνω, μια επιβάρυνση που αφορά μόνο το περίπου 9 % των οικογενειών με ένα παιδί.

Αντίστοιχα και για τις άλλες οικογένειες με παιδιά.

Συνολικά, η πλειονότητα των οικογενειών με παιδιά θα έχουν στην πραγματικότητα ελάφρυνση φόρων. Οι φοροαπαλλαγές που απολάμβαναν  πολύτεκνοι με υψηλά εισοδήματα, τη στιγμή που πολύτεκνες οικογένειες που ζουν στα όρια της φτώχειας δεν είχαν όμοια οφέλη, αποτελεί ένα από τα πιο απτά παραδείγματα ότι το  φορολογικό μας σύστημα έχει χάσει τον αναδιανεμητικό του χαρακτήρα.

Επιπλέον, η άνιση κατανομή φορολογικών βαρών που επιτρέπει η φορολογική νομοθεσία, τροφοδοτεί την ανισότητα, την οικονομική αναποτελεσματικότητα και την  φοροαποφυγή, καθιστώντας το φορολογικό μας σύστημα, από πολλές απόψεις, άδικο.

Αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να είναι ανεκτή από την κυβέρνηση ευθύνης, που έχει αναλάβει την έξοδο της χώρας από την κρίση. Η επιδιωκόμενη αναμόρφωση της φορολογίας εισοδήματος δεν αποσκοπεί μόνο να συνεισφέρει αποφασιστικά στη συνολική δημοσιονομική προσπάθεια.  Μετά τις σημαντικές μειώσεις μισθών και συντάξεων κατά την τελευταία τριετία, το φορολογικό σύστημα μπορεί και πρέπει να κατανείμει τα βάρη πιο δίκαια.

Μία πολύ σημαντική ρύθμιση του νομοσχεδίου αφορά τις ενδοομιλικές συναλλαγές. Δημιουργείται το πλαίσιο, το οποίο εάν εφαρμοστεί σωστά μπορεί να αποφέρει μεγάλη αύξηση των εσόδων του κράτους, αλλά και εξορθολογισμό και μείωση των τιμών των καταναλωτικών αγαθών.  

Με την κατάθεση του νέου φορολογικού νομοσχεδίου, η κυβέρνηση προχωρά στην υλοποίηση της πρώτης φάσης για τη δημιουργία ενός δικαιότερου, απλούστερου και αποτελεσματικότερου φορολογικού συστήματος. Αυτή είναι η πρώτη φάση του φορολογικού που στοχεύει στη διαφάνεια και την αποτελεσματικότητα και στην εξοικονόμηση 2 δισ. ευρώ. Για τη δεύτερη φάση του φορολογικού που είναι σημαντικότερη και αφορά τη φορολογική διοίκηση και τη φοροδιαφυγή, θα πρέπει κάνουμε ουσιαστικό διάλογο με τα κόμματα και προσβλέπω σε εποικοδομητικές προτάσεις.